Κιριμπάτι

Επίσημη ονομασία: Δημοκρατία του Κιριμπάτι Έκταση: 811 τ. χλμ. Πληθυσμός: 96.335 (2002) Πρωτεύουσα: Ταράουα (26.600 κάτ. το 2002)Ταράουα (26.600 κάτ. το 2002)Η βρετανική αποικία των νησιών Γκίλμπερτ, όπως ονομαζόταν κατά την αποικιακή περίοδο, βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του Ειρηνικού ωκεανού και διασχίζεται από τον Ισημερινό. Έγινε ανεξάρτητο κράτος στις 12 Ιουλίου 1979 με την ονομασία Κ.Το Κ. είναι ενιαίο κράτος και διαιρείται στις εξής τρεις διοικητικές περιφέρειες (σε παρένθεση η πρωτεύουσα και ο πληθυσμός των διοικητικών περιφερειών το 2003): νησιά Γκίλμπερτ (Gilbert Islands, Μπαϊρίκι, 87.280), νησιά Γραμμής Ισημερινού (Line Islands, Κιριτιμάτι, 8.945) και νησιά του Φοίνικα (Phoenix Islands, Kάντον, 110).Επίσημη γλώσσα του κράτους είναι η αγγλική, ενώ βασική γλώσσα είναι η κιριμπάτι. Ο πληθυσμός αποτελείται κυρίως από Μικρονησίους, αλλά είναι εγκατεστημένοι στη χώρα και αρκετοί Πολυνήσιοι.Σύμφωνα με το σύνταγμα του 1979, η εκτελεστική εξουσία ασκείται από τον πρόεδρο, ο οποίος είναι επικεφαλής του κράτους και της κυβέρνησης. Ο πρόεδρος εκλέγεται από τον λαό για τετραετή θητεία, αλλά οι υποψήφιοι προτείνονται από το κοινοβούλιο του οποίου είναι μέλη. Η νομοθετική εξουσία ασκείται από τη βουλή, η οποία αποτελείται από 42 μέλη, εκ των οποίων τα 39 εκλέγονται με καθολική ψηφοφορία για 4 χρόνια. Επίσης συμμετέχει και ο γενικός εισαγγελέας ex officio, καθώς και άλλο ένα μέλος.Πρόεδρος της χώρας, από την 1η Οκτωβρίου 1994, είναι ο Τεμπουρόρο Τίτο, αρχηγός του κόμματος Μανεαμπάν Τε Μαούρι. Σημαντικό κόμμα, επίσης, είναι το Εθνικό Προοδευτικό Κόμμα με αρχηγό τον Τονγκ· ωστόσο πρόκειται ουσιαστικά για άτυπους κομματικούς σχηματισμούς, καθώς δεν υπάρχει σχετική παράδοση κοινοβουλευτισμού στη χώρα.Η δικαιοσύνη απονέμεται από το ανώτατο δικαστήριο, το εφετείο και 26 πρωτοδικεία· όλοι οι δικαστές διορίζονται από τον πρόεδρο.Οι κάτοικοι είναι στην πλειονότητά τους καθολικοί (53%) και προτεστάντες (41%), ενώ υπάρχουν και μερικοί μουσουλμάνοι, αντβεντιστές κ.ά.Η παιδεία είναι υποχρεωτική από 6 έως 14 ετών. Η στοιχειώδης διαρκεί 7 και η μέση 5 χρόνια. Στη χώρα λειτουργεί παράρτημα του πανεπιστημίου Νοτίου Ειρηνικού, που εδρεύει στα νησιά Φίτζι. Δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για το ποσοστό αναλφαβητισμού.Η άμυνα του κράτους στηρίζεται στη συνεργασία με την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία. Η αστυνομική δύναμη, εκτός από την επιβολή του νόμου, έχει αναλάβει και παραστρατιωτικά καθήκοντα.Η ιατρική περίθαλψη παρέχεται δωρεάν.Σχεδόν όλα τα νησιά είναι ατόλες (κοραλλιογενείς νησίδες), στη ζώνη του Ισημερινού, που περικλείουν μια λιμνοθάλασσα και έχουν μέσο ύψος από τη στάθμη της θάλασσας 3-4 μ. κυρίως στις ανατολικές περιοχές, εξαιτίας των προσχώσεων που δημιουργήθηκαν από τους αληγείς ανέμους, οι οποίοι φυσούν με κατεύθυνση από ΒΑ προς ΝΑ. Τα νησιά του Φοίνικα είναι μια συστάδα οκτώ κοραλλιογενών μικρών νησιών (Kάντον ή Mέρι, Έντερμπερι, Φοίνιξ, Mπέρνι, Γκάρντνερ, Mακ Kιν, Xαλ και Σίντνεϊ), λίγο ψηλότερων από τη στάθμη της θάλασσας, με μια λιμνοθάλασσα στο εσωτερικό τους. Έχουν συνολική επιφάνεια 28,4 τ. χλμ. Το μοναδικό νησί που διαθέτει μόνιμους κατοίκους είναι το Kάντον, στο οποίο υπάρχει και ένα αεροδρόμιο, το οποίο παλαιότερα χρησιμοποιούσαν αεροπλάνα διεθνών πτήσεων για ανεφοδιασμό, αλλά σήμερα πλέον δεν έχει μεγάλη κίνηση. Το νησί Όσεαν (Mπανάμπα ή Παανόπα) είναι μέρος της αποικίας από το 1900 και κατοικείται περίπου από 640 κατοίκους που ασχολούνται με την εξαγωγή των φωσφάτων, όπως και στο γειτονικό Nαούρου. Επειδή τα πλοία δεν μπορούν να προσεγγίσουν στο νησί, η φόρτωση επιτυγχάνεται μέσω μιας μακριάς κινούμενης ταινίας που φτάνει πέρα από τους σκοπέλους. Τα νησιά της Ισημερινής Γραμμής (νησιά της κεντρικής Πολυνησίας) είναι έντεκα ομάδες κοραλλιογενών νησιών που βρίσκονται στα νότια της Χαβάης. Από τα Β προς τα Ν είναι τα νησιά Kίνγκμαν, Πάλμιρα, Oυάσινγκτον, Φάνινγκ, Xριστουγέννων, Tζάρβις, Στάρμπακ, Mάλντεν, Kαρολίνες, Bόστοκ και Φλιντ. Τα περισσότερα είναι ακατοίκητες ατόλες που περικλείουν μια λιμνοθάλασσα και είναι κατάφυτες με κοκκοφοίνικες και γκουανό. Οι φυτείες του κοκκοφοίνικα βρίσκονται κυρίως στα νησιά Oυάσινγκτον και Φάνινγκ. Συνολικά τα νησιά της Ισημερινής γραμμής έχουν έκταση περίπου 600 τ. χλμ. και πληθυσμό 8.940 κατ. Σημαντικότερο είναι το νησί των Χριστουγέννων (Christmas Island, 575 τ. χλμ.), που είναι η μεγαλύτερη ατόλη του Ειρηνικού ωκεανού.Το κλίμα είναι τροπικό θαλάσσιο με μέση θερμοκρασία 26,5°C και ετήσιες βροχές από 1.000 έως 3.000 χιλιοστά.Ο πληθυσμός των νησιών Γκίλμπερτ είναι μικρονησιακής καταγωγής, αλλά δεν είναι δυνατόν να οριστεί ο τύπος των ιθαγενών των άλλων νησιών του αρχιπελάγους.Στην απογραφή του 1973 ο πληθυσμός του κράτους ήταν 51.932 κάτ., ενώ το 1990 έφτασαν τους 72.298 και το 2002 τους 96.335· η μέση πυκνότητα αντιστοιχεί (2002) σε 118,7 ανά τ. χλμ. Το μεγαλύτερο ποσοστό πυκνότητας υπολογίζεται στο μικροσκοπικό Όσεαν. Το προσδόκιμο ζωής στη χώρα είναι τα 60,5 χρόνια (63,62 για τις γυναίκες και 57,61 για τους άνδρες).Κυριότερο αστικό κέντρο του αρχιπελάγους είναι το Μπαϊρίκι (26.600 κάτ. το 2003).Το Κ. είναι από τα πιο φτωχά κράτη στον κόσμο. Το 2001 το AEΠ περιοριζόταν στα 79 εκατ. δολάρια με ετήσια ανάπτυξη 1,5% και το κατά κεφαλήν εισόδημα στα 840 δολάρια. Ο πληθωρισμός ήταν 2,5% (2001) και η ανεργία 2% αλλά η υποαπασχόληση έφτανε το 70%. Η μεγάλη απόσταση μεταξύ των νησιών, η έλλειψη υποδομής και η εξάντληση των κοιτασμάτων φωσφορικών αλάτων της περιοχής δημιούργησαν πρόσθετα προβλήματα στη χώρα. Το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων που είχε αρχίσει δεν ολοκληρώθηκε και η χώρα εξαρτάται κυρίως από την οικονομική βοήθεια που παρέχεται από διάφορες χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία, η Ιαπωνία, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία και η Κίνα. Ο τουρισμός προσφέρει περίπου το ένα πέμπτο του ΑΕΠ.Το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού απασχολείται στον αγροτικό τομέα. Η πιο σημαντική καλλιέργεια είναι εκείνη του κοκκοφοίνικα. Μικρότερης σημασίας καλλιέργειες είναι οι πατροπαράδοτες της Ωκεανίας, δηλαδή του τάρο (κολοκάσια), του αρτόδεντρου και του πάνδανου, ενώ δεν υφίσταται δασικός πλούτος.Εκτός από τη γεωργία, οι ιθαγενείς ασχολούνται και με την αλιεία χρησιμοποιώντας τα παραδοσιακά γρήγορα πλοιάρια με τα οποία διεξάγουν το μικρό τους εμπόριο με τα κοντινά νησιά. Η αλιεία είναι σημαντική πηγή εσόδων, όπως επίσης και οι άδειες για αλιεία που δίνονται σε τρίτες χώρες, ενώ έχει ιδιαίτερη σημασία για την τοπική διατροφή. Η κτηνοτροφία είναι ασήμαντη.Τα νησιά κατοικούνται από Μικρονησίους εδώ και περισσότερα από 2000 χρόνια. Τον 14ο αι. έφτασαν πληθυσμοί από τα νησιά Φίτζι και την Τόγκα. Πολύ αργότερα, το 1765, ο Άγγλος θαλασσοπόρος Tζον Mπάιρον διέκρινε το νησί Nουκουνάου που ανήκει στην ομάδα των Γκίλμπερτ· ακολούθως, ο Γκίλμπερτ και ο Mάρσαλ εξερεύνησαν τα δύο αρχιπελάγη, που απέκτησαν την ονομασία των εξερευνητών τους. Το 1824 έφτασε στα νησιά το γαλλικό πλοίο Λα Kοκίγ και το 1841 ο Αμερικανός εξερευνητής Tσαρλς Γουίλκς σχεδίασε τον πρώτο χάρτη. Έπειτα από πενήντα χρόνια έγιναν βρετανικό προτεκτοράτο (1892) και στις αρχές του 20ού αι. βρετανική αποικία (1916). Τα νησιά βρίσκονται στη θαλάσσια οδό που συνδέει τη Χαβάη και τα νησιά της Μελανησίας με την Αυστραλία· λόγω της στρατηγικής αυτής θέσης κατελήφθησαν από τους Ιάπωνες κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο (Δεκέμβριος 1941). Μετά τις μεγάλες αεροναυμαχίες στον Ειρηνικό ωκεανό (1942-43) και την ανακατάληψη των νησιών του Σολομώντα, οι Σύμμαχοι, αρχίζοντας την αντεπίθεση στον Ειρηνικό, ανέκτησαν την κυριαρχία των νησιών το 1943, με τη μάχη της Tαράουα (20-24 Νοεμβρίου). Στις 12 Ιουλίου 1979 τα νησιά Γκίλμπερτ ανακηρύχθηκαν ανεξάρτητη δημοκρατία στους κόλπους της Βρετανικής Κοινοπολιτείας με την ονομασία Κ. Πρώτος πρόεδρος της χώρας ήταν ο Τζέρεμι Tαμπάι και πρώτες γενικές εκλογές μετά την ανεξαρτησία διενεργήθηκαν τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 1982. Τον Ιανουάριο του 1992 η βουλή ενέκρινε την πρόταση της αντιπολίτευσης να κινηθεί η διαδικασία για την απαίτηση καταβολής πολεμικών αποζημιώσεων από την Ιαπωνία αναφορικά με τις ζημίες που είχε υποστεί η περιοχή στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Δύο χρόνια αργότερα ο τότε νεοεκλεγείς πρόεδρος Tεμπουρόρο Tίτο δήλωσε αποφασισμένος να προωθήσει το θέμα των πολεμικών αποζημιώσεων μέχρι την τελική δικαίωση της χώρας. Το Κ. είναι επίσης μία από τις νησιωτικές χώρες του Ειρηνικού, η οποία διατρέχει μεγάλο κίνδυνο από τις κλιματικές μεταβολές και ιδιαίτερα από το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Το 1989 έκθεση του OHE για το φαινόμενο αυτό έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου, κατατάσσοντας το Κ. μεταξύ των χωρών που απειλούνται με εξαφάνιση κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας κατά τον 21ο αι., λόγω της ανόδου της στάθμης των υδάτων από την αύξηση της θερμοκρασίας· σε κανένα από τα νησιά η επιφάνεια του εδάφους δεν ξεπερνά τα 4 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Φωτογραφία του νησιού Κιριτιμάτι, που είναι γνωστό κυρίως ως Νησί των Χριστουγέννων, του συμπλέγματος των νησιών Κιριμπάτι, από δορυφόρο της NAΣA, τον Μάρτιο του 1995 (φωτ. NASA, earth.jsc.nasa.gov). Μικρονήσιος με την παραδοσιακή στολή του Κιριμπάτι (φωτ. ΑΠΕ). Επίσημη ονομασία: Δημοκρατία του Κιριμπάτι Έκταση: 811 τ. χλμ. Πληθυσμός: 96.335 (2002) Πρωτεύουσα: Ταράουα (26.600 κάτ. το 2002) Εξωτική παραλία με κοκκοφοίνικες στο αρχιπέλαγος των Κιριμπάτι.